Wanneer we het over hormonen hebben, denken de meeste mensen vaak al snel aan de geslachtshormonen: Oestrogeen en Progesteron bij de vrouw en Testosteron bij de man. We denken aan vrouwen die een paar dagen in de maand prikkelbaar kunnen zijn en heel veel chocolade willen eten...En aan mannen met haantjesgedrag...We kunnen veel negatieve associaties hebben met hormonen, maar uiteindelijk hebben we ten eerste meer soorten hormonen in ons lichaam dan alleen de geslachtshormonen en hebben we ten tweede heel veel juist te danken aan ze! We nemen je graag even aan de hand door de wereld van hormonen.

Wat zijn hormonen?

Hormonen zijn chemische boodschappers in het lichaam die verschillende functies reguleren en coördineren. Hormonen worden geproduceerd door endocriene klieren (o.a. de bijnieren, schildklier en alvleesklier) en reizen via het bloed door het lichaam om op verschillende plekken te vertellen wat er moet gebeuren. Ze spelen een cruciale rol in veel verschillende processen. Enkele belangrijke hormonen zijn insuline, oestrogeen, testosteron, melatonine, groeihormoon en adrenaline.

Het verschil tussen hormonen en neurotransmitters

Hormonen en neurotransmitters zijn termen die soms door elkaar worden gebruikt. En die af en toe dus ook voor best wat verwarring kunnen zorgen. Even voor de helderheid! Hormonen en neurotransmitters zijn beide de boodschappers in ons lichaam. Ze vertellen onze organen en weefsels wat ze moeten doen. Alleen hun vervoermiddel is anders! Hormonen reizen via ons bloed en neurotransmitters via ons zenuwstelsel.

De belangrijkste hormonen op een rijtje

Uiteindelijk zijn natuurlijk álle hormonen in ons lichaam belangrijk. We hebben ze per slot van rekening niet voor niks. Allemaal hebben ze hun eigen taak en functie. En allemaal doen ze op hun eigen manier hun best voor één doel: overleven! Daarbij kunnen we over elk hormoon eerlijk gezegd wel een boekwerk schrijven. Toch lichten we er graag een paar uit en proberen we deze zo kort en bondig mogelijk toe te lichten. 

Dit zijn vooral de hormonen die wij bij gezondheidsvragen in de winkel het vaakst tegen komen:

• Insuline

Insuline wordt aangemaakt in de alvleesklier en reguleert onze bloedsuikerspiegel. Het helpt om suiker uit ons bloed op te nemen in de cellen. Zodat er hier energie van gemaakt kan worden. Door overgewicht, chronische stress en te veel eetmomenten (meer dan 3 keer per dag iets in je mond stoppen) neemt het risico op insulineresistentie toe. Omdat er te vaak suiker in het bloed aanwezig is, is er steeds meer insuline nodig om dit te verwerken. Met als gevolg een dip in je energie na de maaltijd of behoefte aan iets zoets na het eten. Het is voor de algehele gezondheid heel belangrijk om insulineresistentie te voorkomen en gelukkig met voeding- en leefstijlaanpassingen ook zeker in de meeste gevallen goed aan te werken!

• Adrenaline

Adrenaline wordt aangemaakt in de bijnieren en brengt het lichaam direct in staat van vechten, vluchten of bevriezen bij acute stress. Adrenaline zorgt ervoor dat de ademhaling versnelt, de pupillen verwijden, de hartslag en bloeddruk verhogen, de alertheid en het zenuwstelsel op scherp worden gezet en dat de doorbloeding naar de darmen vermindert. Als er gevaar dreigt, willen we immers al onze energie bewaren om te kunnen vechten of vluchten. De boterham met pindakaas verteren komt later wel, als we zeker weten dat we veilig zijn. Hier lezen we wat chronische stressprikkels dus o.a. met onze spijsvertering kunnen doen (lees: spijsverteringsklachten).

• Cortisol

Cortisol wordt ook aangemaakt in de bijnieren en helpt het lichaam om 'aan' te blijven staan bij een stressprikkel. Het verhoogt de bloedsuikerspiegel, werkt ontstekingsremmend en draagt bij aan alertheid. Ook cortisol is ontzettend belangrijk voor ons, zonder cortisol zouden we namelijk 's ochtends niet wakker worden! Wanneer we echter constant stress hebben, dan kan ons systeem overbelast raken. We hebben korte stressprikkels nodig om sterk en gezond te blijven. Maar met het toenemende aantal prikkels, verstorende stoffen in onze voeding en verzorgingsproducten en een eenzijdige leefstijl zonder afwisseling, staan steeds meer mensen constant in de stress stand. Wat uiteindelijk tot een totale overbelasting kan leiden, ook wel burn-out genaamd.

• Geslachtshormoon

Het mannelijk geslachtshormoon heet Testosteron en wordt aangemaakt in de testikels en de bijnieren. De vrouwelijke geslachtshormonen heten Oestrogeen en Progesteron en worden aangemaakt in de eierstokken en de bijnieren. Mannen en vrouwen maken alle drie de geslachtshormonen aan uit cholesterol, alleen in andere verhoudingen. Geslachtshormonen zorgen voor vrouwelijke en/of mannelijke eigenschappen, maar ze spelen ook een rol in nog veel meer functies. O.a. in de hersenen, spieren en huid. Wat ze eigenlijk allemaal voor ons doen, merken we pas wanneer deze hormonen uit balans zijn. Wat zich kan uiten in menstruatie-, overgangs- en prostaatklachten en verminderde groei van de spieren.

We vermelden hier graag bij dat er een verschil kan zijn tussen onze geslachtskenmerken en genderidentiteit. Een lichaam kan voornamelijk vrouwelijke geslachtshormonen aanmaken (geslacht), maar diegene identificeert zich wellicht als man (gender). En andersom. Los van hoe we ons voelen en identificeren, hebben we wel allemaal met de mannelijke en vrouwelijke geslachtshormonen te maken.

• Serotonine

Serotonine is zowel een hormoon als een neurotransmitter. Het wordt voor 90% in de dikke darm aangemaakt en voor 10% in de hersenen. Serotonine wordt ook wel ons 'Gelukshormoon' genoemd. Het verbetert onze stemming en slaap (zie Melatonine) en ook ons geheugen en zelfbeeld. Een tekort aan Serotonine kan veroorzaakt worden door een hormonale disbalans en darmproblemen. Met als mogelijk gevolg een lusteloos en depressief gevoel. 

• Melatonine

Melatonine wordt aangemaakt in de pijnappelklier in de hersenen en zorgt voor het in- en doorslapen. Melatonine is tevens een sterke anti-oxidant: het beschermt ons tegen invloeden van buitenaf. Dit hormoon wordt gevormd uit Serotonine. Daarom zien we vaak ook stemmingsklachten bij mensen met slaapproblemen. En andersom. Hoewel Melatonine een belangrijke rol speelt in onze slaapkwaliteit, is dit niet het enige waar aandacht aan besteed moet worden bij slaapproblemen. In ongeveer 2/3 van de gevallen heeft 'niet goed kunnen slapen' te maken met een overactief zenuwstelsel. Denk aan mensen die veel piekeren en een onrustig gevoel in het lichaam hebben. In plaats van Melatonine innemen, hebben deze mensen juist baat bij o.a. Magnesium, GABA, voetenbaden en ademhalingsoefeningen. Hier schreven we eerder al een blog over! 

• Oxytocine

Oxytocine wordt aangemaakt in de hypothalamus in de hersenen en wordt ook wel ons 'Knuffelhormoon' genoemd. Het komt namelijk vrij bij knuffelen en vrijen en werkt rustgevend en geeft een fijn en geborgen gevoel. Oxytocine speelt ook een belangrijke rol tijdens en met name aan het eind van de zwangerschap bij het baren en ook bij het geven van borstvoeding. 

Hormonen in balans

De hormoonbalans is van belang om allerlei lichaamsfuncties te laten werken. Het verwijst naar de optimale verhoudingen en niveaus van de hormonen in het lichaam. Een goede hormoonhuishouding is essentieel voor het reguleren van je stofwisseling, groei, ontwikkeling, slaap, stemming, enzovoorts. Het kan zijn dat je hormonen soms niet helemaal in balans zijn. Enkele symptomen van een hormoondisbalans: menstruatieproblemen, vermoeidheid, slaapproblemen, humeurschommelingen en huidproblemen.  

Levensstijl is een belangrijke factor in de hormoonhuishouding. Een gevarieerd dieet is noodzakelijk voor een goede hormoonbalans. Denk hierbij aan voldoende water, verse groenten en fruit, vezels, eiwitten en gezonde vetten. Ook belangrijk voor je hormonen: genoeg lichaamsbeweging en een afwisseling hierin, werken aan hoe je met stress omgaat, genoeg momenten van ontspanning hebben en het beperken van de inname van cafeïne en alcohol. En als laatste, maar misschien ook wel belangrijkste: het hebben van mensen om je heen bij wie je terecht kunt voor steun en plezier. Het is voor velen niet altijd vanzelfsprekend, maar weet dat er altijd plekken en mensen zijn waar je terecht kunt als je het even moeilijk hebt. En misschien kan jij soms ook een steunpilaar voor iemand anders zijn. 

We hoeven het niet alleen te doen! ❤️

Bronnen

• Christiaans, P., & Roskamp, H. (2011). De houdbare vrouw: Praktische gids voor een eeuwige jeugd (2de editie). Uitgeverij Cocobooks.
• Mattisson. (z.d.). https://www.mattisson.nl/blog/post/het-belang-van-hormonale-balans
• Moorman, I. R. (2024, 1 maart). Hormonen bij de vrouw en man. De Hormoonfactor. https://www.dehormoonfactor.nl/hormonen
• Stichting Ortho Health Foundation. (2022, 4 augustus). Stress en burn-out - SOHF. SOHF. https://www.sohf.nl/blog/stress-en-burn-out
• Wesenhagen, K. (2021, 23 maart). Serotonine: wat is het en heb ik een tekort? Charlotte Labee. https://charlottelabee.com/serotonine-wat-is-het-en-heb-ik-een-tekort/